Wierden

Molukse straten om de geschiedenis levend te houden

Door Sylvia Pessireron

Wierden 2003. In de Molukse wijk staat een huis leeg. Als bekend wordt dat de toekomstige bewoner niet van Molukse afkomst is, ontstaat beroering. Iemand gooit een baksteen door de ruit van het leegstaande huis en dat incident veroorzaakt nog meer reuring, maar dan in positieve zin.

Eerst maar even een stukje geschiedenis. De meeste bewoners van de huidige Molukse wijk in Wierden hebben vroeger gewoond in De Vossenbosch, een oude legerplaats annex oefenterrein van Duitse soldaten in de Tweede Wereldoorlog. Als in 1951 Molukse KNIL-militairen en hun gezinnen in Nederland arriveren voor een ‘tijdelijk verblijf’ wordt een groep van zo’n 150 gezinnen in kamp De Vossenbosch gehuisvest. Vanaf het moment dat de Nederlandse regering besluit dat alle ‘Ambonese woonoorden’ moeten worden opgeheven, wordt aan de Jan Jansweg in Wierden een speciale wijk gebouwd voor de Molukkers uit De Vossenbosch. In 1973 wordt het oude kamp opgeheven; tegenwoordig staat op deze locatie een manege.

Opknapbeurt
De baksteen die door de ruit van een leegstaand huis zeilde, vormt het begin van een langdurig traject om de Molukse wijk flink onder handen te nemen. De Molukkers zetten een werkgroep op die een leefbaarheidsonderzoek onder de wijkbewoners start. Centraal staan de fysieke en sociale aspecten in en rond hun wijk. Met een plan van aanpak voor de woningen, de woonomgeving, de verkeersveiligheid en de zorg onderhandelen vertegenwoordigers van de wijk intensief met de gemeente Wierden en de Stichting Wonen Wierden Enter. Het resultaat is dat er in 2005 een plan klaarligt voor een grondige opknapbeurt. De voorstellen worden door de gemeente voorgelegd aan het toonaangevende ingenieursbureau Arcadis, dat vervolgens een totaalbeeld ontwikkelt: ‘Thuis zijn in de Molukse wijk’. Hun visie is dat niet alleen de huidige generatie zich thuis moet voelen in de wijk, maar ook toekomstige generaties.

Deelprojecten
Er komen drie deelprojecten: Woningen, Woonomgeving en Samenleven. In het kader van Woningen worden de huizen in de Molukse wijk in Wierden opgeknapt. Direct na de oplevering krijgt de woonomgeving een facelift en komt de opdracht voor het monument Katong Kemana – Waar gaan wij heen? Het deelproject ‘Samenleven’ heeft twee doelen voor ogen: versterking van de Molukse gemeenschap in Wierden en ervoor zorgen dat de Molukse gemeenschap makkelijker zijn weg vindt in de Nederlandse samenleving. Aan de basis ligt een projectplan met een stuurgroep waarin wethouder Theo de Putter samen met twee beleidsmedewerkers zitting heeft. Daarnaast is er een projectgroep dat onder meer bestaat uit leden van de gemeente Wierden en vertegenwoordigers van de Molukse gemeenschap. Het project kent twee strenge voorwaarden: binnen twee jaar moet het afgerond zijn en het budget mag niet worden overschreden. In juli 2011 worden na een bijeenkomst in de wijk drie werkgroepen opgericht. Terwijl twee werkgroepen zich bezighouden met respectievelijk Ouder worden in de Nederlandse samenleving en de Molukse jongeren in de Nederlandse samenleving buigt een aparte groep, de Schatkamer, zich over het ontwikkelen van een boek over de Molukse gemeenschap in Wierden en een bijbehorende tentoonstelling. Alle inspanningen boeken resultaat.

In december 2012 wordt het monument Katong Kemana onthuld. Het bestaat uit drie zuilen die verleden, heden en toekomst symboliseren met daarop de namen van alle families die in deze Molukse wijk wonen. Daarbij is een plaquette te zien waarop de namen staan van de schepen die de Molukkers in 1951 naar Nederland brachten. Maar de mooiste winst voor de bewoners is de toestemming van de gemeente tot straatnaamverandering. Na jaren aan de naamloze zijstraten van de Jan Jansweg te hebben gewoond markeren de namen van drie belangrijke vrijheidsstrijders uit de Molukse geschiedenis, Pattimura, Martha C. Tiahahu en Chris Soumokil, de Molukse wijk.

Vrijheidsstrijders
Pattimura (pseudoniem van Thomas Matulessy, 1783-1817) leefde in de tijd dat de Britten zeggenschap hadden over de Molukse eilanden. Hij diende in het Britse leger tot het Brits bestuur werd overgedragen aan de Nederlanders. Pattimura was het niet eens met de ingrijpende hervormingen van de Nederlanders omdat hij vond dat die niet ten goede kwamen aan zijn volk. Hij leidde de opstand op het eiland Saparua waar hij fort Duurstede bezette. Hierbij kwamen de resident, zijn vrouw en kinderen om het leven. Alleen de oudste zoon overleefde en mocht later de naam ‘Van den Berg van Saparua’ voeren. Pattimura hield zes maanden stand voordat hij door een Nederlands expeditieleger werd verslagen. In december 1817 werd hij in fort Victoria te Ambon opgehangen. Een van de medestrijders van Pattimura was de jonge Martha Christina Tiahahu (1800). Ze werd herhaaldelijk opgepakt door het Nederlandse leger, maar werd vanwege haar leeftijd telkens weer vrijgelaten. Na de zoveelste arrestatie werd besloten om Tiahahu als slavin naar Java te brengen. Aan boord van het schip ging ze in hongerstaking en werd al snel ernstig ziek. Martha Tiahahu stierf op 18 jarige leeftijd. Chris Soumokil was de tweede president van de Republik Maluku Selatan (RMS, de vrije Republiek der Zuid-Molukken). Doordat de Indonesische regering de RMS niet wilde erkennen, werd Ambon bezet. Soumokil week met zijn regering uit naar het eiland Seram waar hij een guerrillastrijd aanvoerde. In 1963 werd hij gevangen genomen en berecht, in 1966 werd Soumokil gefusilleerd. ‘Bijna niemand weet nog wie Chris Soumokil is,’ zegt de hoogbejaarde wijkbewoonster Lena de Fretes. ‘Nu er een straat naar hem is vernoemd, herinneren mensen zich dat hij een Molukker was. Met de verandering van de straatnamen en het monument blijft onze geschiedenis levend.’

Bovenstaande tekst is een deel van het artikel dat verschijnt in het boek Onze Indische buurten. Volg deze website of onze Facebookpagina Indische buurten voor de verschijningsdatum.

Historische foto's

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/wierden#sigProId1ceebc9ad6

Hedendaagse foto's

View the embedded image gallery online at:
https://indischebuurten.nl/buurten/wierden#sigProId0aa15ceebd