Lange straten, grote eilanden, korte straten...

Door Kay-Leigh de Weerdt

De Zwolse Indische Buurt ontstond in het eerste decennium van de twintigste eeuw. Op 27 november 1909 werden de eerste van de in totaal 95 arbeidershuizen en een winkel opgeleverd. De toenmalige Zwolse burgemeester I.A. van Roijen droeg letterlijk zijn steentje bij aan de oplevering door op de genoemde datum de sluitsteen in één van de woningen te plaatsen. De arbeiderswoningen bevonden zichten noordoosten van het oude stadshart: buiten de Diezerpoort. Dit gedeelte van het huidige Dieze werd toen in de volksmond de Vlasakkers genoemd. De huidige Indische Buurt beslaat een rechthoekig terrein tussen de Meppelerstraatweg, de Vechtstraat en de Nieuwe Vecht.

Openbaar Belang
De Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant deed op 5 april 1906 uitgebreid verslag van de voortgang van de plannen van Openbaar Belang. De vereniging moest aan allerlei overheidsvoorschriften voor de bouw van de woningen voldoen. Het nieuwbouwcomplex, volgens deze voorschriften door D. de Herder ontworpen, was het grootste uit de Zwolse historie.

Naamgeving van de eerste straten
De Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant publiceerde op 22 juli 1909 de discussie en besluiten van de gemeenteraadsvergadering van de dag ervoor, waar onder andere het volgende in stond:

Het geven van straatnamen, een onderwerp, dat zooals gewoonlijk, tot velerlei opmerkingen aanleiding geeft […] B en W stellen voor: […] Voorts namen te geven aan het nieuwe complex straten op de Vlasakkers. B. en W. willen daarbij aan onze O.-I. bezittingen gedachtig zijn en de straten noemen: Javastraat, Sumatrastraat, Riouwstraat, Bankastraat en Atjehstraat.

Het voorstel riep, meer nog dan de andere straatnamenkwesties die die dag besproken werden, discussie op, want stonden in dit gebied niet veel windmolens en zouden die namen niet herinnerd moeten worden. De krant vervolgt: De heer G.A. Bosch, die zich de kaart van onze Indische bezittingen voor oogen stelt, is niet te vreden met ’t voorstel van B. en W., er zit z. i. geen systeem in. Naast Java of Sumatra, zou Borneo moeten zijn genoemd en niet Riouw. Het komt hem vreemd voor, na Riouw en Banka van de Kleine Sundaeilanden, weer op eens over te springen naar de kust van Sumatra en van Atjehstraat te spreken. De groote straten moeten naar de Groote- en de kleine straten naar de Kleine Sunda-eilanden worden genoemd. Aldus werd besloten: ‘de meest Westelijke straat: Javastraat; de tusschenstraat: Sumatrastraat; de meest Oostelijke straat: Borneostraat, de Noordelijke dwarsstraat: Bankastraat, de Zuidelijke dwarsstraat: Riouwstraat.’ Aan deze vijf Indische straten werd in 1913 de Celebesstraat toegevoegd. In 1916 werd bovendien de Vechtsteeg hernoemd tot Balistraat, omdat ‘in die buurt meer Indische namen zijn’. De door raadslid De Herder ontworpen woningen vormden zodoende het begin van de Zwolse Indische buurt.    

De nieuwbouw aan de Vlasakkers bestond uit voor die tijd betrekkelijk moderne arbeiderswoningen. De nieuwe huizen hadden doorgaans een voor- en achterkamer, een aparte keuken en een watercloset. Ook ‘wenschten [sommige leden van Openbaar Belang] geen bedsteden meer te bouwen, doch zouden [zij] verreweg de voorkeur geven aan een slaapkamertje.’

Openbaar Belang en de gemeente hoopten met de nieuwbouwwoningen een doorstroomeffect te bewerkstelligen. Huurders van een woning in de Indische Buurt moesten voor een woning een gulden vijfenzeventig, twee gulden, of soms zelfs twee gulden vijfentwintig per week betalen – dit waren voor arbeiderswoningen relatief hoge huren. De huur van een winkel was vijf gulden. Omdat de woningen op de Vlasakkers relatief modern waren, werden ook tbc-patiënten als huurder toegelaten. Iemand met tuberculose kon namelijk van een arts het advies krijgen om naar een gezondere behuizing te verhuizen om de gezondheid te bevorderen. Bestuursleden van Openbaar Belang deden per toerbeurt ronde om de woningen te controleren op zindelijkheid en zuiverheid. Soms rukte de gemeentelijke zuiveraar uit om ongedierte te bestrijden.

Bovenstaande is een klein gedeelte van het artikel over de Indische buurt in Zwolle van Kay-Leigh. Het uiteindelijke verhaal inclusief enkele foto's zal verschijnen in het boek Onze Indische buurten. Blijf voor de verschijningsdatum onze Facebookpagina Indische Buurten of deze website volgen! 

Historische foto's

• Balistraat, 1982 Balistraat, 1982
• Balistraat Balistraat
• Balistraat, circa 1930-1935 Balistraat, circa 1930-1935
• Balistraat, 1980 Balistraat, 1980
• Balistraat, 3-1982 Balistraat, 3-1982
• Bankastraat, Borneostraat Bankastraat, Borneostraat
• Billitonstraat Billitonstraat
• Binnengasthuisstraat Binnengasthuisstraat
• Borneostraat, 1981 Borneostraat, 1981
• Borneostraat, 1935 Borneostraat, 1935
• Celebesstraat hoek Vlasakkers, 1925 Celebesstraat hoek Vlasakkers, 1925
• Javastraat hoek Bankastraat Javastraat hoek Bankastraat
• Javastraat hoek Riouwstraat Javastraat hoek Riouwstraat
• Javastraat, circa 1977 Javastraat, circa 1977
• Riouwstraat, 15-2-1978 Riouwstraat, 15-2-1978
• Soendastraat vanaf de Borneostraat, 1978 Soendastraat vanaf de Borneostraat, 1978
• Soendastraat, 15-2-1978 Soendastraat, 15-2-1978
• Sumatrastraat Sumatrastraat
• Sumatrastraat 110-112, 1978 Sumatrastraat 110-112, 1978
• Sumatrastraat, Javastraat, 1974 Sumatrastraat, Javastraat, 1974
• Riouwstraat kruising Sumatrastraat, 1935 Riouwstraat kruising Sumatrastraat, 1935
• Vlasakkers, jaren 80 Vlasakkers, jaren 80
• Wijkcentrum Vlasakkers, 3-1982 Wijkcentrum Vlasakkers, 3-1982
•  

Hedendaagse foto's

• Ambonstraat, 13-5-2015 Ambonstraat, 13-5-2015
• Ambonstraat, 13-5-2015 Ambonstraat, 13-5-2015
• Ambonstraat, 13-5-2015 Ambonstraat, 13-5-2015
• Bankastraat, 13-5-2015 Bankastraat, 13-5-2015
• Bankastraat, 5-2015 Bankastraat, 5-2015
• Bankastraat, 5-2015 Bankastraat, 5-2015
• Bankastraat, Javastraat, 13-5-2015 Bankastraat, Javastraat, 13-5-2015
• Bankastraat, 13-5-2015 Bankastraat, 13-5-2015
• Billitonstraat, 13-5-2015 Billitonstraat, 13-5-2015
• Billitonstraat, 13-5-2015 Billitonstraat, 13-5-2015
• Billitonstraat, 13-5-2015 Billitonstraat, 13-5-2015
• Billitonstraat, 13-5-2015 Billitonstraat, 13-5-2015
• Billitonstraat, 13-5-2015 Billitonstraat, 13-5-2015
• Borneostraat, 13-5-2015 Borneostraat, 13-5-2015
• Borneostraat, 13-5-2015 Borneostraat, 13-5-2015
• Borneostraat, 13-5-2015 Borneostraat, 13-5-2015
• Borneostraat, 13-5-2015 Borneostraat, 13-5-2015
• Borneostraat, 13-5-2015 Borneostraat, 13-5-2015
• Borneostraat, 13-5-2015 Borneostraat, 13-5-2015
• Borneostraat, 13-5-2015 Borneostraat, 13-5-2015
• Borneostraat, 13-5-2015 Borneostraat, 13-5-2015
• Celebesstraat, 13-5-2015 Celebesstraat, 13-5-2015
• Celebesstraat, 13-5-2015 Celebesstraat, 13-5-2015
• Celebesstraat, 13-5-2015 Celebesstraat, 13-5-2015
• Floresstraat 4, 13-5-2015 Floresstraat 4, 13-5-2015
• Floresstraat, 13-5-2015 Floresstraat, 13-5-2015
• Floresstraat, 13-5-2015 Floresstraat, 13-5-2015
• Floresstraat, 13-5-2015 Floresstraat, 13-5-2015
• Floresstraat, 13-5-2015 Floresstraat, 13-5-2015
• Floresstraat, 13-5-2015 Floresstraat, 13-5-2015
• Floresstraat, 13-5-2015 Floresstraat, 13-5-2015
• Floresstraat, 13-5-2015 Floresstraat, 13-5-2015
• Javastraat, 13-5-2015 Javastraat, 13-5-2015
• Javastraat, 13-5-2015 Javastraat, 13-5-2015
• Javastraat, 13-5-2015 Javastraat, 13-5-2015
• Lombokstraat, 13-5-2015 Lombokstraat, 13-5-2015
• Lombokstraat, 13-5-2015 Lombokstraat, 13-5-2015
• Madurastraat, 13-5-2015 Madurastraat, 13-5-2015
• Madurastraat, 13-5-2015 Madurastraat, 13-5-2015
• Madurastraat, 13-5-2015 Madurastraat, 13-5-2015
• Madurastraat, 13-5-2015 Madurastraat, 13-5-2015
• Madurastraat, 13-5-2015 Madurastraat, 13-5-2015
• Meppelerstraat, 13-5-2015 Meppelerstraat, 13-5-2015
• Nieuw Guineastraat, 13-5-2015 Nieuw Guineastraat, 13-5-2015
• Nieuw Guineastraat, 13-5-2015 Nieuw Guineastraat, 13-5-2015
• Nieuw Guineastraat, 13-5-2015 Nieuw Guineastraat, 13-5-2015
• Nieuw Guineastraat, 13-5-2015 Nieuw Guineastraat, 13-5-2015
• Nieuw Guineastraat, 13-5-2015 Nieuw Guineastraat, 13-5-2015
• Riouwstraat, 13-5-2015 Riouwstraat, 13-5-2015
• Riouwstraat, 13-5-2015 Riouwstraat, 13-5-2015
• Sabangstraat, 13-5-2015 Sabangstraat, 13-5-2015
• Seramstraat, 13-5-2015 Seramstraat, 13-5-2015
• Seramstraat, 13-5-2015 Seramstraat, 13-5-2015
• Seramstraat, 13-5-2015 Seramstraat, 13-5-2015
• Seramstraat, 13-5-2015 Seramstraat, 13-5-2015
• Soendastraat, 13-5-2015 Soendastraat, 13-5-2015
• Soendastraat en Borneostraat, 13-5-2015 Soendastraat en Borneostraat, 13-5-2015
• Soendastraat hoek Borneostraat, 13-5-2015 Soendastraat hoek Borneostraat, 13-5-2015
• Sumatrastraat, 13-5-2015 Sumatrastraat, 13-5-2015
• Sumatrastraat, 13-5-2015 Sumatrastraat, 13-5-2015
• Sumatrastraat, 13-5-2015 Sumatrastraat, 13-5-2015
• Sumatrastraat, 13-5-2015 Sumatrastraat, 13-5-2015
• Sumatrastraat, 13-5-2015 Sumatrastraat, 13-5-2015
• Ternatestraat, 13-5-2015 Ternatestraat, 13-5-2015
• Ternatestraat, 13-5-2015 Ternatestraat, 13-5-2015
• Ternatestraat, 13-5-2015 Ternatestraat, 13-5-2015
• Ternatestraat hoek Floresstraat, 13-5-2015 Ternatestraat hoek Floresstraat, 13-5-2015
• Ternatestraat, 13-5-2015 Ternatestraat, 13-5-2015
• Timorstraat, 13-5-2015 Timorstraat, 13-5-2015
•