Wijck, Carel Herman Aart van der

Van der Wijck werd op 29 maart 1840 in Ambon geboren. Hij was de zoon van jonkheer Herman Constantijn van der Wijck, lid van de Raad van Indië, en zijn vrouw Marianne Susanna Lucia de Kock-van Leeuwen. Van der Wijck ging naar Nederland voor zijn opleiding. Hij bezocht het gymnasium in Zutphen en de Indische instelling, de opleiding tot Indische bestuursambtenaar, in Delft. Op 27 juli 1863 werd Van der Wijck in Delft benoemd tot ambtenaar tweede klasse en keerde hij terug naar Indië. Hij ging werken op de algemene secretarie en het departement van het Binnenlands Bestuur. In 1869 volgde zijn aanstelling tot secretaris van de residentie Batavia. Op 15 maart 1871 trouwde hij met Constance Wilhelmine van den Broek. Uit dit huwelijk zijn drie dochters (van wie een jonggestorven) en een zoon werden geboren. Vijf jaar later promoveerde hij tot assistent-resident van Soerakarta. In 1880 werd hij benoemd tot resident van Tegal op de grens van West- en Midden-Java. In 1884 volgde zijn aanstelling tot resident van het belangrijke gewest Soerabaja. Hier is hij onder meer betrokken geweest bij plannen tot verbetering van de waterhuishouding van de Solovallei. In 1888 werd Van der Wijck benoemd tot lid van de Raad van Nederlands-Indië. Van der Wijck had er inmiddels 27 jaar dienst opzitten en vroeg pensioen aan. Hij vertrok naar Nederland. Hier werd hij door de Koninklijke Pakketvaart Maatschappij (KPM) gevraagd om een nieuwe dienstregeling in Nederlands-Indië voor te bereiden. Hij keerde terug naar Batavia, maar deze opdracht werd door koningin-regentes Emma onderbroken toen zij hem op 15 juni 1893 vroeg de nieuwe gouverneur-generaal te worden. Hij aanvaardde deze positie vier maanden later.

Actief ingrijpen in de buitengewesten was een moeilijk dilemma. De strijd in Atjeh gaf hem hoofdbrekens. Van der Wijck was een slagvaardig bestuurder. Hij kwam in actie in Lombok en zette daarmee de toon van onthouding naar actie. Hij zette in 1894 een militaire expeditie in onderleiding van Vetter. De eerste expeditie werd overvallen en dit leidde tot een woedeuitbarsting in de publieke opinie. Nieuwe troepen werden naar Lombok verscheept en nu had het expeditieleger meer succes. Het leidde tot euforie in Batavia en Den Haag. De Lombok-expeditie betekende de psychologische en emotionele ommekeer in het Indiëbeleid. Er ontstond een nieuwe nationalistische en imperialistische mentaliteit. Van der Wijck had na het succes van Lombok zijn aandacht verlegd naar Atjeh. Hij werd geholpen door Teukoe Oemar, de Atjehse leider die aan Nederlandse zijde had gevochten. Maar Teukoe Oemar pleegde verraad en liep met zijn manschappen en 600 geweren over naar zijn landgenoten. Van der Wijck moest maatregelen nemen, het werd het begin van de periode die de term ‘ethisch imperialisme’ heeft gekregen. Een periode waaraan niet werd getwijfeld aan de eigen Nederlandse waarden en normen, maar welke juist werd ingezet om de ‘misstanden in de autochtone samenleving’ aan te pakken. Van der Wijck stuurde eerst generaal Vetter naar Atjeh, die er met grof geweld optrad. Van Heutsz wilde het karwei afmaken, waarna Van der Wijck hem benoemde tot gouverneur van Atjeh in 1898, met Snouck Hurgronje als persoonlijk adviseur naast hem. De oorlog nam onder de leiding van dit tweetal nu definitief een voor de Nederlanders gunstige wending, zodat al aan het einde van 1899 het grote verzet was gebroken. In Nederland vond deze nieuwe Atjeh-politiek, na enige aarzeling bij minister van Koloniën J.H. Bergsma, veel bijval. Een motie-Van Kol, die de oorlog met Atjeh 'een nationale ramp' noemde en waarin werd aangedrongen op beëindiging van de strijd, werd op 18 november 1897 met 72 tegen 3 stemmen door de Tweede Kamer verworpen. Van der Wijck zette ook een bestuursorganisatie voor Nieuw Guinea op. Hij bleef tot 3 oktober 1899 gouverneur-generaal en keer toen terug naar Nederland. Na zijn terugkeer in Nederland bekleedde Van der Wijck nog vele functies en commissariaten in het bedrijfsleven gericht op Nederlands-Indië. Van der Wijck overleed op 8 juli 1914 in Baarn.

Bronnen
-           L.P. van Putten, Ideaal en werkelijkheid, Gouverneurs-generaal in dienst van de Staat 1796-1945 (2002), p.176-181.
-           J. Bezemer, Beknopte Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië (1921), p.619.
-           P.A. van der Lith, A.J. Spaan en F. Fokkens, Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië, deel 1 (1896-1905), p.1588-1589.
-           http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn1/wijck (8-12-2017)
-           https://nl.wikipedia.org/wiki/Aart_van_der_Wijck (8-12-2017)

Vernoemingen in Indische buurten (aantal keren)
Van der Wyckstraat (1)