Both, Pieter

Pieter Both Hendrikzoon (Amersfoort, 1568 – 6 maart 1615) was de eerste gouverneur-generaal te Batavia voor de Vereenigde Oost-Indische Compagnie. Hij was gouverneur-generaal van 19 december 1609 tot 6 november 1614. Hij stamde uit een Amersfoorts regentengeslacht en was zelf in de periode 1601-1609 afwisselend schepen of raad van de stad.
In december 1599 vertrok hij als bevelhebber met vier schepen van de Nieuwe of Brabantsche Compagnie uit Amsterdam naar China. Het is niet duidelijk waarom de vloot niet naar China ging maar in Bantam arriveerde. Op 1 maart 1603 trouwde Pieter Both met Sophia van Duverden van Voort. Zij kregen vier of vijf kinderen, waarvan er slechts twee overleven. De in 1602 opgerichte VOC richtte op 27 november 1609, na goedkeuring door de Staten-Generaal van de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën, een ‘Indische Regeringh’ op. Deze bestond uit een gouverneur-generaal en een Raad van Indië. Als eerste gouverneur-generaal werd Pieter Both gekozen om de zaken in de Oost beter te organiseren.

Waarom men voor Both had uitgekozen is niet duidelijk. Zelf twijfelde Both aan zijn eigen geschiktheid omdat hij vrij slecht op de hoogte was van de situatie in Indië. Both vertrekt in januari 1610 met een vloot van acht schepen en komt ruim tien maanden later, op 19 december 1610, in Bantam op Java aan. Both bracht een uitgebreide instructie mee. Hij moest een geschikte plaats zoeken die zowel geschikt was als rendez-vous voor de schepen als geschikt als centrum voor het bestuur. Hij moest corruptie bestrijden en forten bouwen om het monopolie in de Molukken te kunnen waarborgen. Voor de handel concentreerde Both (en zijn onmiddellijke opvolgers) zich op de Molukken. Toch werd als bestuurlijk centrum West-Java gekozen omdat de Molukken onvoldoende voedsel (rijst) konden produceren voor de eigen bevolking én de VOC-manschappen. Bovendien was Java strategisch beter gelegen. Both sloot een verdrag met de koning van Jakatra, Widiak Rama, waarin vrije handel en vestiging, alsmede wederzijdse steun werd geregeld. Hij legde daarmee de kiem voor de stad Batavia (Jakarta). In 1613 sloot hij verdragen met de Koning van Ternate, Modasar en de Koning van Makjan. Hij veroverde Timor op de Portugezen en verjoeg de Spanjaarden van Tidore. Both droeg op 6 november 1614 het gezag over aan Gerard Reynst en vertrok richting Nederland. In de nacht van 5 op 6 maart 1615 verging tijdens een zeer zware storm zijn schip voor de kust van Mauritius. Tesamen met de gehele bemanning is Pieter Both daarbij verdronken. De op één na hoogste top van Mauritius heet nog steeds Pieter Bothsberg.

Bronnen
-           L.P. van Putten, Ambitie en onvermogen, Gouverneurs-generaal van Nederlands-Indië 1610-1796 (2002), p.24-29.
-           J. Bezemer, Beknopte Encyclopaedie van Nederlandsch-Indië (1921) p.86.
-           P.C. Molhuysen en P.J. Blok, Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek, deel 3 (Leiden 1914), p.152-155.
-           https://nl.wikipedia.org/wiki/Pieter_Both (31-10-2017)

Vernoemingen in Indische buurten (aantal keren)
Pieter Bothstraat (5), Pieter Bothlaantje (1). Totaal 6.